(powrót)
Żyzna, pełna uroków - a siedzą tam na niej
Roje luda, a liczy dziewięćdziesiąt grodów.
Moc tam różnego szczepu i mowy narodów.
Są Achaje, Kydony, Dory bujnogrzywe,
Pelazgi, toż Kreteńcy, tubylcy właściwe.
Na wyspie jest gród Knossos, wielki i stołeczny,
Gdzie lat dziewiątek władał Minos, druh serdeczny
Zeusowy...
Tak o Krecie pisał Homer w Odysei, a przecież był to okres, kiedy wspaniała cywilizacja kreteńska została już zastąpiona przez mykeńską, pilną, ale chyba nie równie zdolną uczennicę. Jak więc ta wyspa wyglądała w dniach świetności? I kim byli jej twórcy? Mówią nam o tym jedynie wykopaliska, bo pismo Kreteńczyków jest nam dotąd nieznane, podobnie jak i język, którym mówili.
KNOSSOS - pałac Minosa Przełomem z pewnością było rozbudowanie floty, handlowej i wojennej. Dzięki niej Kreteńczycy panowali na całym Morzu Śródziemnym, czerpiąc z tego wielkie zyski. Handlowali z Egiptem, Syrią, Palestyną, Hetytami, ale także z ludami z zachodniej części basenu. Wyprawiali się nawet poza Cieśninę Gibraltarską i niektórzy sądzą, że handlowali także z mieszkańcami Brytanii.
(Wikipedia: kultura minojska, Minos, Minotaur, Dedal, Knossos)
Najbardziej charaktrystyczne budowle na Krecie to pałace. Znaleziono je w Knossos, Malii, Fajstos, Zakros i w Kydonii, i podejrzewa się, że już więcej nie ma. Żaden z pałaców nie posiadał murów obronnych. Od początku traktowano je jako budowle reprezentacyjne, w których mieszkali władcy miast. Jednak ostatnio pojawiły się wątpliwości, czy znalezione pałace miały rzeczywiście taką funkcję. Wiele argumentów przemawia za tym, że nie były zamieszkane przez żywych, a były to raczej domy zmarłych! Ale gdzie wtedy mieszkaliby władcy? A może nie było królów? Spory trwają, myślę, że warto o nich pamiętać.
(Wikipedia: Fajstos, Malia, Gurnia)
Koniec cywilizacji kreteńskiej to mniej więcej rok 1450. Wtedy to Achajowie z Myken, Pylos i innych miast kontynentu, zajęli wyspę. Czy odbyło się to pokojowo, czy dzięki podbojowi, trudno powiedzieć. W każdym razie Kreteńczycy byli już wtedy bardzo osłabieni, prawdopodobnie na skutek wybuchu Thiry (dziś Santoryn). Była to najsilniejsza erupcja w ludzkiej historii. Spowodowała ona zapewne zagładę kreteńskiej floty i opad popiołów na miasta i pola. Wybuch ten łączy się też z cofnięciem Morza Czerwonego i ciemnościami egipskimi. Po takiej katastrofie Achajowie mieli z pewnością ułatwione zadanie.
(Wikipedia: wulkan Thira, Achajowie, pismo, Evans)
Po zajęciu Krety przez ludy greckie, jej historia potoczyła się podobnie jak reszty Grecji. Ale stanowczo bardziej na bocznym torze.
