(powrót)
cz.1 INDIE KULTURY INDUSU
Kultura Doliny Indusu funkcjonowała od 2600 do 1700 r. Swym zasięgiem objęła obszar mniej więcej dzisiejszego Pakistanu. Niestety, wiele o niej powiedzieć się nie da, gdyż wszystko, co o niej wiemy, pochodzi wyłącznie z wykopalisk. Do tej pory nie odczytano tamtejszego pisma. Nie wiadomo zresztą, czy to wiele doda do naszej wiedzy, bo odnalezione teksty są krótkie i w małej liczbie. Bardzo to dziwne, zważywszy na zaawansowanie tej kultury wyłaniające się z badań archeologicznych.Odkryto ponad 100 ośrodków, z czego kilka 10 było dużymi miastami, m.in. Mohendżo Daro, Harappa, Kalibangan, Mahrgarh i Lothal. Wszystkie miasta mały podobną strukturę: dokładnie rozplanowaną prostokątną siatkę ulic i cytadelę z najważniejszymi budynkami. W miastach była kanalizacja i wodociągi doprowadzone do większości domów.
Po więcej informacji zapraszam na Wikipedię, bo w polskiej wersji Kultura Indusu jest wyjątkowo obszernie opisana.
(Wikipedia: Cywilizacja Indusu, późny okres, Mohendżo Daro, Harappa, Lothal, Kalibangan, Mehrgarh, neolit w Indiach, pismo, rzeka Saraswati, Drawidowie, Ariowie)
MOHENDŻO DARO 
Skąd się wzięła tak zaawansowana cywilizacja? Badania archeologiczne pokazują, że nie znikąd. Przedtem na obszarze dorzecza Indusu istniała kultura dość podobna do opisywanej, lecz w zasadzie bez miast. Późniejsze miasta, m.in. Kalibangan i Mehrgarh, są starsze niż 2600 r. pne, lecz wcześniej funkcjonowały jako duże wsie. Szczególnie warto zwrócić uwagę na Mehrgarh, jako że jest najstarszą osadą neolityczną w Indiach i był zasiedlony bez przerwy od 7000 r.pne. Można więc przypuszczać, że twórcy kultury Doliny Indusu wywodzili się z wcześniejszej kultury, której początki siegały najwcześniejszego okresu rozwoju rolnictwa w Indiach, czyli końca VIII tysiąclecia.Niektórzy jednak sądzą, że impulsy do powstania tej kultury, a szczególnie pomysł budowy miast, napłynęły z Mezopotamii. Mimo całej sympatii dla Sumerów, wydaje mi się to zbyt naciągane i w zasadzie archeologicznie bezpodstawne.
Koniec kultury Doliny Indusu jest jeszcze bardziej zagadkowy. Przez długie lata łączono go z najazdem wojowniczych Ariów, ale dziś nie jest to takie oczywiste. Wydaje się, że miasta zostały opuszczone wcześniej, a Ariowie nadeszli wiek lub dwa później. Możliwe jednak, że nie było jednej fali migracji, ale kilka, i to ta pierwsza dała się we znaki mieszkańcom Mohendżo Daro i Harappy. Jest jednak sporo dowodów na to, że cywilizacja ta przeżyła kryzys spowodowany przez naturę, najpewniej pod postacią Indusu: wylewającego, zmieniającego koryta lub może wysychającego. Wygląda na to, że po 1900 r. mieszkańcy Doliny Indusu zaczęli emigrować na wschód i tam dopiero zetknąli się z Ariami. Jednak dotąd nie znaleziono tam miast.
Poniżej rekonstrukacja portu w Lothalu. Tutaj przybywały statki z Mezopotamii, a możliwe, że także z Azji Wschodniej, której wybrzeża penetrowali indyjscy kupcy.
Ariowie zajęli Dolinę Indusu około 1500 roku. Jak podaje Rigweda, wiodący ich Indra "Niszczyciel Grodów" oraz wspomagający go Agni, zdobywali jedno po drugim kolejne miasta Dasów. Jednakże miasta Kultury Indusu były w tym czasie już opuszczone. Jakie miasta więc Ariowie zdobywali?
Możliwe, że upadek miast nad Indusem spowodował migrację ich mieszkańców na wschód, ku Górnemu Gangesowi. Kultury istniejące tam w II tysiącleciu wykazują związki kulturowe z Doliną Indusu, są więc przesłanki, by sądzić, iż utworzone były przez imigrantów z zachodu. Może to właśnie z nimi walczyli Ariowie? Jednak nie znaleziono tam dotąd żadnych miast, a Nizina Gangesu była wtedy generalnie słabo zaludniona i mocno zalesiona, co podważa wersję wydarzeń zawartą w Rigwedzie.
(Wikipedia: późna kultura Indusu, migracja Ariów, Rigweda)
Na razie są to jednak wszystko przypuszczenia oparte na szczątkowych badaniach archeologicznych i analizie Rigwedy. Do około VI wieku nie wiemy jednak tak naprawdę co się w tym czasie w Indiach działo. Patrząc na Indie około 600 roku widzimy na północy 16 królestw aryjskich. Można więc przypuszczać, że plemiona Ariów zajęły doliny Indusu i Gangesu, tworząc związki plemienne, które z czasem przekształciły się w królestwa. Można to prześledzić na przykładzie królestwa ludu Kuru z przełomu II i I tysiąclecia. W VI wieku najważniejszymi królestwami były Magadha i Kośala. Z czasem to Magadha okazała się najsilniejsza poszerzając swe granice na zachód i północ. Większość wschodnich Indii była w tym czasie częścią Persji.
(Wikipedia: królestwo Kuru, mapa Indii 600 pne Magadha, Bimbisara)
W 321 r. władzę w Magadzie zdobył Ćandragupta Maurja, prawdopodobnie po 10 latach partyzanckiej walki przeciw Nandom i wsparciu wrogich im klanów. W ciągu następnych 20 lat udało mu się poszerzyć granice Magadhy. Najpierw skierował się na wschód i dzięki pokonaniu wojsk Seleukosa zajął dolinę Indusu. Potem podbił Dekan sięgając prawie do krańca półwyspu. Dzięki temu zjednoczył prawie całe Indie. Za panowania jego wnuka, Aśoki, Magadha osiągnęła największy rozkwit terytorialny. 37-letnie rządy Aśoki przeszły do legendy jako złoty okres w kulturze i nauce, był to także czas wielkiego rozwoju buddyzmu i dźinizmu, popieranych przez króla. W jego państwie mieszkało 50 mln ludzi, miał 600.000 żołnierzy i podobną armię urzędników.
(Wikipedia: Ćandragupta Maurja, wojna z Nandami, Aśoka, wojna z Kalingą, Aleksander w Indiach, królestwo Indo-Greckie)
Niestety, wkrótce po śmierci Aśioki imperium zaczęło się kurczyć. Około 150 r. p.n.e. Indie znów były podzielone na kilkanaście królestw, a Magadha wróciła do dawnych granic. W centralnych Indiach powstało wtedy na 400 lat państwo Satawahana. Na zachodzie trwał nacisk od strony Greków z Baktrii, którzy w końcu zajęli zachodnią część Indii. Powstało tam wkrótce samodzielne królestwo. Potem z północy nadeszli koczowniczy Sakowie (Scytowie) i ustanowili własne królestwa w Dolinie Indusu, sięgające chwilami aż do Doliny Gangesu.
(Wikipedia: Sungowie z Magadhy, Satawahana, Królestwo Greko-Baktryjskie, Królestwo Indo-Greckie, Indo-Scytowie, Sakowie)
Z powstałej próżni ponownie skorzystała Magadha. W 320 r. jej król z dynastii Guptów poprzez małżeństwo zdobył kontrolę nad sąsiednim królestwem. Jego syn, Samudragupta, panował przez 30 lat i przez ten czas podbił całe Indie (prócz Południa). W 510 r. królestwo znów jednak skurczyło się do starych granic, gdy nadeszli Heftalici (Hunowie) i zajęli zachodnią część Doliny Gangesu.
(Wikipedia: Yuezhi, Kuszanowie, Guptowie, Samudragupta, Hunowie w Indiach)
Na tym można skończyć historię starożytnych Indii. Warto jeszcze tylko napisać kilka słów o historii drawidyjskiego Południa. Wg Wikipedii neolit zaczął się tam dopiero po 3000 r. pne, a epoka brązu po 1400 r. pne (czyli 2000 lat po Dolinie Indusu). Mieszkające tam ludy długo też nie tworzyły większych struktur, lecz także i tam w końcu nastąpił proces konsolidacji. W 300 r. p.n.e. istniały tam 3 królestwa: Pandja, Ćola i Ćera. Rywalizowały one ze sobą aż do czasów Sułtanatu Madurai w XIV w.
(Wikipedia: Tamilnad, Indie Południowe)
(Wikipedia: Patna, Pataliputra)